نقد میدان جوانان سابق؛ روایتگران فروتن روزگار امید - مجله سرگرمی

کریستین امانپور، گزارشگر ایرانی الاصل و ارشد شبکه CNN جمله ای دارد به این مضمون که: و من بر این باورم که روزنامه نگاری خوب و تلویزیون خوب، می تواند دنیای ما را جای بهتری برای زندگی کند. فیلم میدان جوانان سابق روایت آدم هایی است که روزگاری همین باور را داشتند.

مینا اکبری احتمالا بهترین گزینه برای ساخت چنین مستندی بود. سال ها روزنامه نگار بوده و در دوران اوج مطبوعات ایران از میانه دهه هفتاد تا میانه دهه هشتاد در مهم ترین روزنامه های کشور قلم زده است. نگاهش به مطبوعات آن دوره و هیجانات سیاسی و اتفاقاتی که در بطن رسانه ها می افتاد، توریستی و هیجان زده نیست. اتفاقا نگاه راوی ای است که می خواهد ببیند چطور این گذار رخ داد. گذار از روزگاری که روزنامه ها جریان ساز بودند تا امروزی که محافظه کار و خنثی شده اند.

ادوارد مارو، بن بردلی، کارل برنستاین، باب وودوارد، مایک والاس…این فهرست طولانی تر هم می شود. این ها مردانی هستند که در عالم واقعیت بخاطر کوشش برای گزارش حقیقت به مردم به وسیله رسانه هایشان مشهور شدند. در ایران ما روزنامه های ماشاالله شمس الواعظین را در دهه هفتاد داشتیم. جامعه، نشاط، عصر آزادگان. نام هایی که معنای شان خبررسانی درست و تحلیل های سیاسی و اجتماعی و جریان ساز شدن بود.

در خبرنگاری همواره بار دراماتیک و جنب و جوش و شور و هیجانی بوده که آن را تبدیل به یک شغل جذاب، الهام بخش و متعالی نموده است. خطر کردن برای درک و دریافت حقیقت شبیه سفری اودیسه وار است که روزنامه نگاران، خبرنگاران و گزارشگران به آن دست می زنند. شاید رسانه ها دیگر کمتر اسطوره هایی مثل مارو و بردلی و برنستاین به خود ببینند. ما اواسط دهه هفتاد تا اوایل دهه هشتاد چنین رسانه هایی را تجربه کردیم. میدان جوانان سابق نشان می دهد که آدم های تاثیرگذار آن سال ها حالا کجا هستند و چه می نمایند.

یک جایی از فیلم مینا اکبری که راوی هم هست می گوید که ما روزنامه نگار بودیم نه چریک. از اقبال بدشان و شرایط روزگار بود که مجبور شدند نقش چریک را هم بازی نمایند. این شد که روزنامه ها جای احزاب را گرفتند. اتفاقی که حالا شمس الواعظین معتقد است به ضرر مطبوعات تمام شد.

میدان جوانان سابق از یک طرف مستندی شخصی است و از سمت دیگر تاریخ نگاری مهم ترین سال های مطبوعات ایران. از یک طرف از شکوه روزنامه نگاری می گوید و از طرف دیگر سرخوردگی آدم هایی را نشان می دهد که حالا دیگر تحریریه خانه امن هیچ کدام شان نیست. به تبعیدهای خودخواسته یا ناخواسته تن داده اند.

مهم ترین نکته فیلم انتخاب هوشمندانه سوژه از سوی کارگردان است که نقطه قوت فیلم هم محسوب می شود. سوژه ای که می شد نگاه های متفاوتی به آن داشت و لاجرم تبدیل به اثری می شد درگیر هیجانات دهه هفتاد و سرودها و اعتراضات. اما مینا اکبری روی یک عکس تمرکز می نماید. عکسی از روزنامه نگارانی که به پیشنهاد سردبیر وقت شان، شمس الواعظین در میدان جوانان گرفته شده بود و سعی می نماید برخی از آدم های آن عکس را جلوی دوربین اش بیاورد. از آن جمع وسیع البته تنها چند نفر هستند که انتخاب شان می نماید. این که انتخاب بر چه پایه ای بوده قطعا بخشی ناگزیر بوده. خیلی از آن ها حالا در رسانه های خارج از کشور فعالیت می نمایند. خیلی هایشان دیگر نمی توانند به ایران برگردند. اما در خصوص بقیه یک گزینش شخصی انجام می دهد. چند تن از بین آن ها که مانده اند و یکی که مهاجرت نموده اما به جز احمد غلامی بقیه شان روزنامه نگاری را کنار گذاشته اند.

نکته مهم دیگر فیلم جسارتش است. این جسارت فقط به خاطر نشان دادن صحنه های انتخابات یا شور مردم یا اعتراض ها یا همه مسائل مهم اجتماعی و سیاسی آن دهه نیست که البته در همه این موارد هم فیلم تن به خودسانسوری نداده اما بخش زیادی از این جسارت به نقد عملکرد خود روزنامه های فعال در آن سال ها برمی شود. این که فیلمساز و همکارانش خودشان را نقد می نمایند. میدان جوانان سابق از هر نظر بدون این که درگیر بازی های سیاسی یا صنفی یا حزبی شود یکی از جسورانه ترین فیلم هایی است که در سال های اخیر ساخته شده اند.

روایت فیلم البته بدون پیچیدگی است. دوربین خیلی ساده دنبال راوی می رود و حتی بیشتر از این که وارد خلوت بقیه شخصیت ها شود به گفت وگوی کارگردان با آنها می پردازد. نکته منفی اش این می شود که دنیا فیلم شاید کمی محدودتر شود و باید به دنیا فیلمساز بسنده کنیم. نکته مثبت اش این است که از هیجان و سانتی مانتالیسم دور می شود و قصه روند کاملا معین و مدونی دارد.

در حالی که دهه هفتاد آبستن حوادث گوناگونی بود از دوم خرداد و رای میلیونی تا کوی دانشگاه و غیره، فیلمساز حواس اش هست فقط آن بخشی از اتفاقات را روایت کند که تاثیر مستقیم روی مطبوعات گذاشتند. با این حال همان شور آن سال ها در فیلم هم جاری می شود. از شعارزدگی پرهیز می نماید در حدی که حتی موسیقی آن سال ها یعنی یار دبستانی من را با تنظیم مجددی کاملا متفاوت به عنوان موسیقی متن فیلم استفاده نموده اما پیروز می شود مخاطبی که آن سال ها روزنامه ها را دنبال می نموده احساساتی کند.

جذاب ترین فصل فیلم احتمالا مربوط به شمس الواعظین است. در سریال نیوزوم فصل اول ویل مک آووی می گوید که نخبه رسانه است. شمس الواعظین دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد چنین جایگاهی داشت و شنیدن تحلیل او که معتقد است دوره گذار را طی می کنیم و امید دارد که به تحریریه برشود باعث می شود علیرغم سرخوردگی بقیه کاراکترها از جمله کارگردان از دنیا روزنامه نگاری امید داشته باشیم که دوباره دوران شکوفایی مطبوعات را تجربه کنیم. هر چه باشد دنیا امروز بیشتر از هر زمان دیگری، به نخبگان رسانه احتیاج دارد.

تجربه مطبوعات ایران در دهه هفتاد یگانه بود و حتی در کشورهای پیشرفته هم چنین رونق و اقبالی کمتر برای روزنامه ها اتفاق می افتد.

میدان جوانان سابق ساخته شده که نه تاریخ روزنامه نگاری که مهم ترین دوره آن را روایت کند و چه خوب که هنوز روزنامه نگارانی داریم که مانده اند تا روایت نمایند.

می ماند آن پلان آخر. آن چند نفری که آمده اند تا عکس را بازسازی نمایند. می ماند آن حس غریبی که پلان آخر به مخاطب می دهد و اشکش را سرازیر می نماید. جای خالی در عکس جدید زیاد است اما هنوز راویانی هم باقی ما نده اند.

namasho.com: نماشو: آگهی رایگان، رپورتاژ خبری، طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها